بررسی مناطق بهمن‌خیز و تعیین عامل‌های مؤثر در ایجاد بهمن

بهمن، یعنی حرکت تند و ناگهانی حجم عظیمی از مواد مختلف همراه با توده برف و یخ، به‌طوری‌که در مناطق کوهستانی و برفگیر ایران مانند ارتفاع‌های غربی کردستان نه تنها باعث تخریب اراضی کشاورزی و باغ‌ها، فرسایش خاک دامنه‏ها و افزایش رسوبدهی حوضه می‏شود بلکه سالانه جان عده‏ای بر اثر سقوط بهمن از دست می‏رود. این پژوهش به‌منظور شناسایی عامل‌های مؤثر در ایجاد بهمن در حوضه آبخیز شیان و توریور واقع در استان کردستان به عمل آمده است، برای دستیابی به هدف پژوهش ضمن تهیه نقشه گذرگاه‌های بهمن و آمار و اطلاعات، عامل‌های توپوگرافی، زمین‏شناسی، جمع‏آوری ژئومرفولوژی، هوا و اقلیم، برف‌سنجی، خاکشناسی، پوشش گیاهی و فرسایش و رسوب همراه با تهیه نقشه‏های مربوط جمع‌آوری شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده با استفاده از روش‌های آماری مانند ماتریس همبستگی (نرم‌افزار MSTAT-C) نشان می‌دهد که عامل‌های زمینی اصلی مؤثر در ایجاد بهمن عبارتند از عامل‌های توپوگرافی، خاکشناسی، پوشش گیاهی، ژئومرفولوژی و زمین‌شناسی و عامل‌های اقلیم‌شناسی نیز به ترتیب عبارتند از بارش ماهیانه برف (cm)، سرعت باد (m/s)، بارش کل ماهیانه، دمای بیشینه ماهیانه (°C)، ساعت‌های آفتابی و تبخیر ماهیانه (mm). در بین عامل‌های توپوگرافی، سطح گذرگاه، درصد شیب عمومی و ارتفاع به ترتیب اولویت در ایجاد بهمن مؤثرند. همچنین به منظور بررسی رابطه رخداد بهمن و فرسایش و رسوب، با استفاده از آزمون جفتی (T-test) معلوم شد بین میانگین داده‌ها اختلاف معنی‌دار است که تجزیه و تحلیل یاد شده بیانگر این واقعیت است که سقوط بهمن در حوضه‌های کوهستانی بهمن‌خیز با فرسایش خاک و افزایش رسوبدهی رابطه مستقیمی دارد.