بررسی تغییرات مکانی فرسایش پذیری خاک با استفاده از روش زمین آمار و GIS (مطالعه موردی حوزه آبخیز مهر سبزوار)

فرسایش‌پذیری ‌خاک از عوامل‌کلیدی دخیل در برخی مدل‌های فرسایش و رسوب از جمله USLE، RUSLE و MUSLE است که به صورت عامل K نمایش داده می شود و تابعی از توزیع اندازه ‌ذرات، ماده‌ آلی، ساختمان و نفوذپذیری است. روش‌های‌ مرسوم، تغییر‌پذیری مکانی این متغیرها را به صورت دقیق نشان نمی دهد و هیچ اطلاعاتی از دقت برآورد آنها به کاربر ارائه نمی کند و مقدار آنها در سراسر تیپ ‌خاک ثابت است. بنابراین تحقیق موجود به منظور بررسی تغییرات‌ مکانی عامل فرسایش پذیری خاک در حوزه ‌آبخیز مهر سبزوار، صورت گرفت. طراحی شبکه نمونه‌برداری با 110 نقطه به صورت سیستماتیک - آشیانه‌ای به فواصل 50، 100، 250 و500 متر در منطقه مورد بررسی در محیط GIS انجام گرفت. نمونه‌برداری در نقاط مورد‌ بررسی. از عمق 5-0 سانتیمتری سطح‌ خاک صورت گرفت و نفوذ‌پذیری در عمق 30-5 سانتیمتری بررسی شد. برخی خصوصیات خاک شامل توزیع اندازه ذرات و مواد ‌آلی در آزمایشگاه اندازه‌گیری شد. تغییر‌پذیری این متغیرها به صورت مدل‌های تغییرنما و تهیه نقشه‌های کریجینگ و خطا صورت گرفت. آنالیز زمین ‌آماری نشان می‌دهد که متغیر‌های مورد بررسی خاک، بیشتر از مدل‌های گوسی، نمایی و کروی هستند و دامنه ‌تأثیر آنها از 320 تا 3200 متر متغیر است. مقدار فرسایش‌پذیری خاک از 13/0 تا 91/0 در تغییر است و حداکثر و حداقل آن در شرق و جنوب غربی محدوده مورد‌ بررسی قرار دارد. الگوی پراکنش این متغیر با تغییر‌پذیری سیلت در مقایسه با متغیرهای دیگر همخوانی بسیار‌خوبی نشان می دهد که این ناشی از تأثیر زیاد سیلت در فرسایش‌پذیری است. الگوی تغییر‌پذیری فرسایش‌پذیری با واحدهای زمین‌شناسی همخوانی به نسبت خوبی نشان می دهد که نمایانگر این است که مواد ‌مادری منطقه با توجه به نوع خاک‌های حاصل، فرسایش‌پذیری خاک را کنترل می‌کند.