تعیین مؤثرترین شاخص‌های رویشگاهی برای ارزیابی گون‌زارهای کتیرایی

نویسندگان

چکیده

کتیرا، یکی از مهم‌ترین محصولات فرعی اکوسیستم‌های مرتعی، در منطقه زاگرس مرکزی ایران است که ارزش اقتصادی زیادی دارد. در این زمینه در کشور، روش مناسبی برای ارزیابی اکولوژیک رویشگاه‌های گونه‌های مولد کتیرا وجود ندارد. هدف از این تحقیق، تعیین شاخص‌های مهم رویشگاهی دو گونه گون مولد کتیرا به نام‌های گون سفید (Astragalus gossypinus Fischer) و گون زرد (A.verus Oliver) است تا پس از آن بتوان بـــر اســـاس شاخص‌های تعیین‌شده، رویشگاه‌های مختلف را طبقه‌بندی و آنها را از نظر قابلیت و بهره‌برداری ارزیابی کرد. این پژوهش در پانزده مکان مرتعی ناهمگن که در رویشگاه‌های گونه‌های سفید و زرد قرار دارند و به صورت تصادفی انتخاب شدند در استان اصفهان انجام گرفت. مکان‌های مرتعی از نظرشرایط کمی ‌و کیفی گون‌ها گستره متفاوتی از ضعیف تا خوب را شامل می‌شد. مهم‌ترین ویژگی‌های اکولوژیک مکان‌های مرتعی در چهار بخش اقلیم، خاک، فیزیوگرافیک و پوشش گیاهی تعیین شد. به منظور بررسی تشابه موجود بین مکان‌های مرتعی و طبقه‌بندی آن از روش تجزیه و تحلیل خوشه‌ای استفاده شد و برای تعیین شاخص‌های رویشگاهی مؤثر با توجه به نتایج طبقه‌بندی، متغیرها مورد تجزیه و تحلیل رگرسیون چندگانه قرار گرفت. نتایج نشان داد که پانزده مکان مرتعی بر روی دندروگرام حاصل ازتجزیه خوشه‌ای در سطح تشابه 88 درصد، به وسیله دوازده عامل محیطی به چهار گروه تفکیک شد. متغیرهای دوره خشکی، ماده آلی و سنگریزه خاک روی تولید محصول کتیرای سفید و متغیرهای کل پوشش تاجی گون، ارتفاع بوته، دوره یخبندان، شیب، ضریب خشکی دمارتن و ظرفیت کاتیون تبادلی در تولید محصول کتیرای زرد نقش مؤثری داشتند. متغیر ماده آلی برای گون سفید اهمیت نسبی زیادی از خود نشان داد. همچنین متغیرهای کل پوشش تاجی گون و دوره یخبندان از اهمیت نسبی حداکثر و متغیرهای شیب و ارتفاع بوته از اهمیت نسبی کمتری برای گون زرد برخوردارند. مدل‌های پیشنهادی نیز برای گونه‌های گون، درسطح معنی‌دار بودن05/0، تولید محصول کتیرا را به صورت مناسبی برآورد می‌کنند.

کلیدواژه‌ها